Waarom vlogen grote maatschappijen nog steeds over de gebieden in Oekraïne waar wordt gevochten en waar onlangs al kleinere toestellen werden neergehaald? De reden ligt voor de hand: omvliegen kost geld. Bovendien dachten vliegmaatschappijen dat het veilig genoeg was. "Onbegrijpelijk", vindt de Nederlandse defensiedeskundige Ko Colijn.

Het toestel van Malaysia Airlines vloog boven een gebied waar pro-Russische separatisten de dienst uitmaken en het al tijden erg onrustig is. Lager dan 7.900 meter vliegen was sinds enkele dagen al niet meer toegestaan, maar hoger mocht nog wel. Het bewuste toestel vloog vermoedelijk op ruim tien kilometer hoogte.

Onbegrijpelijk, zegt militair deskundige Ko Colijn. Hij snapt niet dat er nog burgerluchtvaart boven Oekraïne plaatsvond. "Afgelopen weken zijn er al andere toestellen beschoten", zegt Colijn. "Vanuit de veiligheid van de burgerluchtvaart is het wonderlijk dat luchtvaartmaatschappijen de kortste route bleven nemen en niet hebben besloten anders te vliegen."

De redenen dat ze toch over Oekraïne vlogen, zijn simpel: omvliegen kost geld, en vliegmaatschappijen dachten dat het veilig genoeg was. Ook voor vliegroutes geldt dat de kortste route de goedkoopste is. Het leidt niet tot vertragingen en extra brandstofgebruik. Vanuit West-Europa vormt het luchtruim van Oekraïne een populaire route naar Azië.

Natuurlijk worden de risico's wel gewogen. Zo mocht boven de Krim al geruime tijd niet meer worden gevlogen. Maar bij doorgaande vluchten boven de rest van Oekraïne was tot gisteren de gedachte, dat er zo hoog in de lucht geen gevaar zou zijn van de gevechten op de grond. "Het is geen oorlogsgebied voor de luchtvaart," zei Huib Gorter van Malaysia Airlines zelfs gisteravond nog, ná de vliegramp.

Uiteindelijk zal geen enkele piloot het risico willen nemen, zegt voorzitter Steven Verhagen van de Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers. "Luchtvaartmaatschappijen plannen hun routes op basis van heel veel veiligheidsinformatie: van luchtvaartorganisaties, ambassades, inlichtingendiensten. Als er verboden zijn of andere redenen een route te mijden, dan gebeurt dat."

Nu, na de ramp, is alles anders. De Europese luchtverkeersleiding Eurocontrol heeft het luchtruim boven het rampgebied gisteravond gesloten verklaard. Gisteren meldden diverse Europese maatschappijen dat zij om de onrustige gebieden van Oekraïne heen gaan vliegen. Ook AirFrance en KLM doen dat nu.

Vlak achter het verongelukte toestel vloog een KLM-toestel, dat direct uitweek. Ook het KLM-toestel dat gisteravond vertrok, nam een boog om het crisisgebied. De internationale luchtvaartorganisatie ICAO zag gisteravond geen reden de waarschuwing over de Krim uit te breiden naar het hele luchtruim boven Oekraïne.

"Het toestel is verongelukt buiten het gebied waarvoor wij hebben gewaarschuwd. We wachten het onderzoek af," aldus een verklaring.