De Maleisische eerste minister Mahathir Mohamad is vanaf morgen te gast bij de Amerikaanse president George Bush. Sinds de aanslagen van 11 september is er een toenadering tussen de twee landen. Mahathirs harde houding tegenover verdachte lokale moslimmilitanten en zijn profilering als gematigd moslimleider, bevallen de VS. Het belangrijkste gespreksonderwerp tijdens zijn bezoek wordt dan ook de strijd tegen het terrorisme. Rond de traditionele geschillen, onder meer op de mensenrechtensituatie in Maleisië en de financiële politiek van de VS, werden het de laatste maanden erg stil.

De regering van Mahathir heeft sinds midden vorig jaar al meer dan 60 moslims aangehouden die vermoedelijk behoren tot de Maleisische Militanten Groep (KMM). Ze worden vastgehouden onder de Interne Veiligheidswet (ISA). Die laat toe mensen zonder proces in voorarrest te houden. "Vóór 11 september bekritiseerde de VS het gebruik van de ISA in Maleisië om dissidenten uit te schakelen, maar het is onwaarschijnlijk dat die mensenrechtenproblematiek nu ter sprake zal komen," voorspelt politieke wetenschapper Johan Saravanamuttu. De recente aanhoudingen hebben immers getoond dat de ISA een handig instrument is om het terrorisme te bestrijden.

Eerder waren de relaties tussen de VS en Maleisië sterk bekoeld door de kritiek van Maleisië op het kapitalisme en zijn weerstand tegen de internationale financiële politiek. Tijdens de Aziatische financiële crisis in 1998 heeft Mahathir een interventie door het IMF afgewimpeld, in tegenstelling tot de buurlanden die daardoor miljarden dollars binnenrijfden.

Maar 11 september heeft veel veranderd: in eerste plaats de toenemende interesse van de VS voor de Oost-Aziatische regio. De ontmoeting komt op een moment dat ongeveer 4000 Amerikaanse troepen gestationeerd zijn op de Filippijnen, het hoogste aantal in Oost-Azië sinds de oorlog in Vietnam. Niet iedereen op de Filippijnen is te spreken over die inmenging, maar het onzekere klimaat sinds 11 september maakt dat weinigen zich verzetten.

Mahathir wordt bovendien een belangrijke partner in de regio. Begin volgend jaar komt hij aan het hoofd te staan van de Niet-Gebonden Landen en de Organisatie van de Islamitische Conferentie (OIC). Maleisië ontvangt volgend jaar ook voor de eerste keer de top van de OIC. "Mahathir gebruikt zijn strategische partnerschappen in het Zuiden om het maximum uit zijn relaties met het Noorden te halen," zegt Johan Saravanamuttu. "Hij positioneert zich daarbij als woordvoerder van de derde wereld". "Zowel Maleisië als de VS proberen van de situatie te profiteren en zetten hun conflicten uit het verleden opzij in de naam van de strijd tegen het terrorisme. Dat is een duidelijke switch in hun prioriteiten gedreven door realpolitik".

Maar niet iedereen is onder de indruk. "We hebben nog niet veel vooruitgang gezien op het vlak van mensenrechten en democratie," stelt Lim Kit Siang, hoofd van de Democratische Actie Partij. "Voor hij naar de VS vertrekt zou Mahathir zes activisten moeten vrijlaten die worden vastgehouden onder de ISA om zijn goede wil te tonen," oordeelt hij. Het gaat om leiders van de politieke partij van Anwar Ibrahim, die in september 98 gearresteerd werden op beschuldiging van corruptie.

Verwacht wordt dat Mahathir bij zijn bezoek aan de VS ook andere thema's dan het terrorisme zal aansnijden, zoals het Israëlisch-Palestijnse conflict en de ontevredenheid van de Arabische en moslimstaten met het westen. Ook de economie zal op de agenda staan. Maleisië voelt momenteel de gevolgen van de dalende buitenlandse investeringen. Mahathir ijvert voor hervormingen in het globale financiële systeem dat naar zijn mening teveel gevormd wordt door vrij kapitaal en te weinig gecontroleerd wordt door de derdewereldlanden. De VS is de belangrijkste directe investeerder in Maleisië. Het Aziatische land is ook de 11de grootste handelspartner en de 17de grootste exportmarkt van de VS.