[an error occurred while processing this directive]
- 2002/01/01 Afstammelingen op zoek naar gewoonten en tradities

Toeristen noemen Maleisië wel eens Azië voor beginners. Brigitte Ars trok door het land en ontmoette travestieten, moslimfundamentalisten en gewone mensen. Nederlanders lieten er in het VOC-tijdperk talloze sporen achter.

"Mijn grootvader vloekte in het Nederlands" zegt Dennis De Witt, een Maleisiër van Nederlandse afkomst. Zijn uiterlijk heeft onmiskenbaar Europese trekken. Maar het interieur van zijn huis ziet er net zo uit als bij andere Maleisiërs. Hooguit de delftsblauwe vaas en het schilderij met Hollandse koopvaardijschepen verraden zijn affiniteit met Nederland. En het kleine Engels-Nederlands woordenboekje op zijn bureau, waarmee hij de taal van zijn voorouders meester probeert te maken. Net als bijna alle andere Maleisiërs van Nederlandse komaf, naar schatting enkele honderden in totaal, spreekt hij geen Nederlands.

Op tafel ligt de indrukwekkende stamboom van zijn avontuurlijke familie, die uitnodigt tot het schrijven van een kroniek. Zijn verre voorvader, Jan de Wit - de tweede 't' werd tweehonderd jaar geleden per ongeluk toegevoegd - reisde in de zestiende eeuw via Nieuw Amsterdam, nu New York, naar Kaapstad. Daar leefde de familie gedurende enkele generaties, om van daaruit via het Indonesische Batavia in Malacca te belanden. Voorvader Willem Adriaan de Wit trouwde in Malacca met een vrouw van Portugese afkomst, Catarina Da Costa. De Portugezen hadden Malacca 130 jaar bezet tot de Nederlanders hen in 1641 verdreven. Zij heersten op hun beurt 160 jaar over het sultanaat.

"We hebben een indrukwekkend erfgoed in Malacca" zegt De Witt. "Het Stadshuys, de Christ Church, kerkhoven met Nederlandse graven. We hebben Nederlandse namen. En soms denk ik dat ik een Nederlandse aard heb. Jullie houden toch alles precies bij? Na de verovering van Malacca op de Portugezen schreven de Nederlanders nauwkeurig op hoeveel kanonskogels nog bruikbaar waren en hoeveel niet. Dat zou ik ook doen. Ik ben ook precies en punctueel."

Een toenemend aantal Nederlandse afstammelingen is op zoek naar de gewoonten en tradities van hun voorvaders. "We vormen een zeer kleine, gefragmenteerde groep die in vlot tempo aan het verdwijnen is" zegt De Witt. "Een handjevol woont nog in Malacca, anderen in Kuala Lumpur of Penang. Het grootste deel is tijdens de Britse overheersing naar Singapore getrokken omdat daar meer toekomst was. Ze dragen namen als De Wind, Hendriks en Spykerman."

De Nederlandse afstammelingen in Maleisië zien het jaar 2002, wanneer wordt gevierd dat de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) 400 jaar geleden is opgericht, als een kans hun cultuur nieuw leven in te blazen. De Witt laat een voorstel zien met plannen voor een Nederlandse viering in Malacca, waaronder een culturele presentatie en een handelsbeurs. Hij stuurde zijn voorstel naar de regering maar kreeg nul op rekest. De verantwoordelijke ambtenaar reageerde dat de VOC in Nederland was opgericht, en daarom niets met Maleisië te maken had. Ook zouden de Nederlanders geen eigen cultuur hebben, schreef hij. Een brief aan de Nederlandse ambassade leverde ook niets op.

"Iedereen vindt het jammer als de Nederlandse cultuur hier straks verdwijnt. Maar echte steun is er niet. Kijk eens naar de Portugese gemeenschap, die krijgt geld van verschillende Portugese culturele instituten en ministeries. Er zijn Portugezen van hier naar hun vaderland gegaan om over de cultuur te leren. Wij weten niets. Niets over Nederlandse gerechten, niets over dans, niets over jullie denkwijze."

Niet alleen over de Nederlandse afstammelingen is weinig bekend, ook de VOC-overheersing zelf is een blinde vlek. In Nederland gaat de aandacht altijd naar Indonesië. In Maleisië is nog minder bekend over de VOC. "De Nederlandse periode vormt een gat in onze geschiedenisboeken," erkent de Maleisische Nazli Aziz, die gedurende een jaar een training volgt aan de Universiteit Leiden. De opleiding helpt hem een eigen geschiedenis te schrijven met behulp van VOC-materiaal. "In Maleisië zijn nauwelijks bronnen. Wat er is, is in het Nederlands." Aziz krijgt nu les in zeventiende-eeuws Nederlands. "Zo hoop ik bij terugkomst het gat een beetje te dichten."

In oktober vond in Malacca een driedaags internationaal seminar plaats over de Nederlandse overheersing in Maleisië. Tegelijk was er een tentoonstelling met oude VOC-documenten en een maquette van een Nederlands koopvaardijschip. Opvallend is dat onder de vierhonderd deelnemers maar een handjevol Nederlanders was. "Ontzettend jammer, om niet te zeggen een blamage," roept de enige Nederlandse spreker Ruud Spruit van het Westfries Museum in Hoorn. "Natuurlijk had hier ook het Rijksarchief moeten zijn. Ik heb begrepen dat ze bang zijn om te vliegen in deze benauwde tijden. Ik mis de spirit van de VOC-mannen die vierhonderd jaar geleden aan boord stapten en dan maar zagen waar ze uitkwamen." Spruit vraagt zich af in hoeverre er oprechte belangstelling bestaat voor de voormalige VOC-gebieden. "Hoewel het komende jaar in Nederland allerlei activiteiten worden georganiseerd, zijn er nauwelijks contacten met de mensen overzee. Dat blijkt ook hier weer."

In de Oudhollandse Christ Church op het Hollandse plein in Malacca liggen nog graven van de familie Westerhout. Vlak bij het altaar, want daar kwamen de hooggeplaatste Nederlanders te liggen. In 1789 was Johan Bartholomew Westerhout naar Malacca gekomen, waar hij als een soort burgemeester in het dorp Naning werkte. Een steenrijke familie: de hele Jonkerstraat was in hun bezit. Maar omdat er in die tijd niets wettelijk op papier stond, heeft de familie in de loop der jaren al het bezit verloren. Zelfs het Westerhout-huis is nu van de overheid. Een tijdje was dit het museum. Het dreigde te vervallen, maar wordt nu gerestaureerd.

Hazel Westerhout is een van de afstammelingen van J.B. Westerhout. "Ik ben er trots op Nederlands te zijn" zegt ze zelfbewust, in een land waar 'Proud to be Malaysian' normaliter de leus is. "In een doos bewaar ik alles wat met mijn familie te maken heeft: boeken, het familiewapen, de stamboom en oude foto's, zelfs van mijn over-overgrootvader. Mijn oom in Singapore heeft nog het familiezwaard. Met de Japanse overheersing tijdens de Tweede Wereldoorlog was het te gevaarlijk om dat in Malacca te houden."

In de loop der tijd zijn veel afstammelingen van J.B. Westerhout weer naar het buitenland vertrokken, op zoek naar een betere toekomst. "De broer van mijn over-overgrootvader is naar Amerika geëmigreerd. En later, rond de Tweede Wereldoorlog, nog een aantal familieleden. Sommigen hebben Maleisische trekken, anderen zijn donkerblond. Met veel van die Westerhouts bestaat nog steeds contact. Dat is belangrijk voor ons. In eigen land voelen we ons een uitstervende groep."

In 2003 houdt de familie Westerhout een reünie. Er worden ongeveer tweehonderd familieleden met die naam verwacht, afkomstig uit landen als de VS, Canada, Groot-Brittannië, Australië en Singapore. Waar de reünie gehouden wordt? "In Malacca, dat is het goedkoopst" zegt ze. Nederlandser kan haast niet, geeft ze lachend toe.

-
Deel dit artikel met anderen:

eKudos (NL) NuJIJ (NL) TagMos (NL) Google Yahoo My Web del.icio.us StumbleUpon Technorati Digg Facebook Reddit Furl
-

Recente nieuwsberichten:

•  2016/01/14 Zoekoperatie naar MH370 stuit op scheepswrak 19e eeuw
•  2016/01/13 Voor het eerst overleg religieuze leiders in Maleisië
•  2016/01/13 Discussie over borstvoeding bereikt ook Maleisië
•  2016/01/08 Verwanten vermiste MH370 passagiers: Ze leven nog!
•  2016/01/06 Malaysia Airlines vliegt zonder bagage wegens tegenwind
•  2016/01/05 Koenders wil snel besluit over vervolging MH17-verdachten
•  2016/01/04 Zo'n twintig Russen weten wie BUK-raket op MH17 afschoot
•  2016/01/01 Maleisië: Israëlische zeilers bestaan niet op WK jeugd
•  2015/12/25 Circuit van Sepang dicht voor groot onderhoud
•  2015/12/24 Sultan van Brunei verbiedt Kerstmis
•  2015/12/24 Maleisië: ex-baas zedenpolitie de cel in om verkrachting

•  Eerder gepubliceerde berichten uit 2002
•  Links naar het nieuwsarchief
-