2003/10/29 Maleisië neemt afscheid van Mahathir
Op 31 oktober zet Mahathir Mohamad een punt achter zijn 22-jarige bewind als eerste minister van Maleisië. Dat is voor de
Maleisiërs de aanleiding om hem nog een paar keer - oprecht of kunstmatig - in het zonnetje te zetten.
In de euforie voor het aftreden van Mahathir wordt de premier in eigen land geroemd voor zijn succesvol economisch beleid,
het vermijden van rassenrellen en het realiseren van politieke stabiliteit. Kritiek is er maar weinig te horen. Dat is niet
zo verrassend in een maatschappij waar afwijkende meningen niet worden aangemoedigd. Of - zoals een prominent dissident het
cynisch uitdrukt - er bestaat vrijheid van meningsuiting, maar alleen voor Mahathir.
Politici van de oppositie en mensenrechtengroepen vinden dat het beleid van Mahathir niet te evalueren is zonder iets te
zeggen over het lot van Anwar Ibrahim, die in 1998 door Mahathir werd ontslagen en in de gevangenis werd gestopt om te
vermijden dat hij hem politiek kon bedreigen. Volgens de tegenstanders behoren opsluiting zonder proces, het muilkorven van
de media en het gerecht, 'vriendjeskapitalisme' en verspillende uitgaven net zo goed tot Mahathirs erfenis als zijn
economische realisaties.
In het buitenland wordt de figuur van Mahathir geassocieerd met zijn recente harde opmerkingen over de joden. Bij de
opening van de tiende top van de Organisatie van de Islamitische Conferentie op 18 oktober zei Mahathir onder andere dat de
joden de wereld regeren 'bij volmacht' en dat zij anderen voor hen laten vechten en sterven. Hoewel zijn aanhangers
aanvoeren dat dergelijke standpunten wel vaker voorkomen in de moslimwereld en dat Mahathir eigenlijk alleen herhaalde wat
algemeen geweten is, was dit waarschijnlijk toch de eerste keer dat deze mening werd verkondigd door een staatshoofd en
tijdens een bijeenkomst van islamitische leiders.
Mahathir kreeg een staande ovatie, maar het Westen reageerde woest. Mahathir bleef bij zijn opmerkingen, herhaalde ze zelfs
nog enkele keren en werkte zo nog meer op de zenuwen van de westerse leiders. Invloedrijke joodse organisaties dringen er
bij hun achterban op aan om niet naar Maleisië te reizen of niet in het land te investeren. Begin deze week besliste de
Amerikaanse senaat om de 1 miljoen euro hulp voor militaire opleidingen aan Maleisië afhankelijk te maken van
godsdienstvrijheid - een duidelijk teken van ontevredenheid.
Deze controverse wijst eens te meer op de complexe persoonlijkheid van de aftredende Maleisische premier. Hij stelt zich
anti-westers op, maar is toch een vurig voorstander van rechtstreekse buitenlandse investeringen. Tijdens zijn bewind heeft
hij de vruchten geplukt van de globalisering en zijn land hervormd van een achtergestelde gemeenschap tot een prominente
handelsnatie. Toch heeft hij nog altijd scherpe kritiek op de vrije handel. In de moslimwereld geldt hij als een held, ook
al heeft hij kritiek op de moslims voor hun fundamentalisme en hun gebrek aan respect voor wetenschap en technologie en
omdat zij er niet in slagen hun geloof te verdedigen tegen de agressie van het Westen.
Mahathirs tegenstrijdige karakter blijkt duidelijk uit een foto genomen tijdens een vergadering van de niet-gebonden landen
eerder dit jaar. Achter Mahathir staat generaal Pervez Musharraf van Pakistan - een man die via een staatsgreep de
democratie in zijn land heeft opgeslorpt en aan de macht blijft dankzij militaire steun. Links van Mahathir zit Fidel
Castro van Cuba en rechts Robert Mugabe van Zimbabwe, een land op de rand van een sociaal en economisch fiasco.
Mahathir leunt achterover naar de Filippijnse presidente Gloria Arroyo Macapagal, die eruit ziet als een leerlinge die naar
haar meester staat te luisteren en blij is dat de veteraan aandacht heeft voor de politieke nieuwkomer. De foto zegt veel
over wie Mahathir is en niet is. Hij is geen dictator van een derdewereldland die zijn mensen niet heeft kunnen kleden of
te eten geven. Hij verkondigt misschien wel dezelfde retoriek als Castro en Mugabe, maar hij kan ook sociale en economische
successen voorleggen. Arroyo maakt zich zorgen om een militaire coup en Musharraf riskeert de steun te verliezen van zijn
leger, maar Mahathir heeft zijn militairen in de kazernes weten te houden.
Mahathir is dus net als al de andere derdewereldleiders - en toch ook weer niet. Onder druk van de geschiedenis, de
ontwikkeling en de concurrentie in een snelveranderende postkoloniale wereld had hij nochtans gemakkelijk net als hen
kunnen worden. Hij was een autocraat, hij liet zijn politieke tegenstanders arresteren en legde de pers aan banden, maar
in tegenstelling met zijn autocratische collega's trekt hij zich nu terug. En het beste is dat hij de macht overdraagt op
zachte wijze, zonder dat er ook maar één schot wordt gelost. Dat is de grootste nalatenschap van Mahathir - niet de grote
gebouwen, een supermoderne luchthaven of een gloednieuwe zesvaksnelweg.
De uitdaging ligt nu bij zijn opvolger Abdullah Ahmad Badawi om verder te bouwen op die erfenis, het overheidsbeleid een
menselijker gezicht te geven, de maatschappij democratischer te maken, afwijkende meningen toe te staan en aan te moedigen
en een politieke maturiteit te ontwikkelen. Dat zal niet gemakkelijk zijn, want Abdullah wordt geconfronteerd met alle
schaduwzijden van Mahathirs bewind: een groot overheidstekort, verminderende buitenlandse investeringen, verouderende
politieke leiders, een heroplevende politieke islam en de roep om meer democratisering.
"Wij verwachten van Abdullah geen grote veranderingen in de regering en de samenleving. Hij zal in de voetsporen van
Mahathir treden", meent Syed Husin Ali van de oppositie. Volgens waarnemers zal Abdullah vooral in eigen land de
anti-westerse retoriek van Mahathir voortzetten. Maar omdat hij meestal naar consensus streeft, vallen er geen echt zware
confrontaties te verwachten. "Waarschijnlijk zal hij de vlammende retoriek omzetten in stille diplomatie nadat hij zijn
politieke positie heeft geconsolideerd", meent een diplomaat. "Eerst moet hij door de verkiezingen komen en zijn eigen
regering vormen."
Deel dit artikel met anderen:
Recente nieuwsberichten:
•
2016/01/14 Zoekoperatie naar MH370 stuit op scheepswrak 19e eeuw
•
2016/01/13 Voor het eerst overleg religieuze leiders in Maleisië
•
2016/01/13 Discussie over borstvoeding bereikt ook Maleisië
•
2016/01/08 Verwanten vermiste MH370 passagiers: Ze leven nog!
•
2016/01/06 Malaysia Airlines vliegt zonder bagage wegens tegenwind
•
2016/01/05 Koenders wil snel besluit over vervolging MH17-verdachten
•
2016/01/04 Zo'n twintig Russen weten wie BUK-raket op MH17 afschoot
•
2016/01/01 Maleisië: Israëlische zeilers bestaan niet op WK jeugd
•
2015/12/25 Circuit van Sepang dicht voor groot onderhoud
•
2015/12/24 Sultan van Brunei verbiedt Kerstmis
•
2015/12/24 Maleisië: ex-baas zedenpolitie de cel in om verkrachting
•
Eerder gepubliceerde berichten uit 2003
•
Links naar het nieuwsarchief