Maleisië staat voor een gebeurtenis die uniek is in de moslimwereld. De Maleisische premier Mahathir Mohamad had 22 jaar lang de touwtjes in handen, maar neemt in eind oktober uit vrije wil en waarschijnlijk ook in alle rust afscheid van die positie. Hij laat zijn opvolger een land na dat alle kansen heeft om verder uit te groeien tot een welvarende staat.

Eeuwenlang al worstelt de moslimwereld met het probleem van de opvolging van machthebbers. Wie er de geschiedenis van de islamitische landen op naleest, stelt vast dat de aflossing van de wacht er meestal gepaard gaat met samenzweringen, staatsgrepen, moord en bloedvergieten. Die terugkerende fasen van geweld en repressie zetten ook een rem op de ontwikkeling van die landen.

Maleisië lijkt goed op weg die ban te breken. Premier Mahathir treedt terug na de top van de Organisatie van de Islamitische Conferentie die in oktober in Kuala Lumpur plaatsvindt. Hij heeft wel zelf zijn opvolger uitgekozen: de huidige vice-premier Abdullah Badawi.

De 78-jarige Mahathir is niet onomstreden - hij werd berucht door zijn ongenadige aanpak van rivalen en critici en een beleid waarin de mensenrechten niet op de eerste plaats kwamen. Maar Mahathir heeft nog altijd charisma en onmiskenbare leiderschapskwaliteiten. In eigen land voerde hij een krachtdadig en gedurfd economisch beleid, en hij zette Maleisië ook op de wereldkaart met boude uitspraken over de Noord-Zuidverhoudingen en talrijke initiatieven om de samenwerking tussen ontwikkelingslanden te versterken.

De machtsoverdracht is niet zonder risico's - Abdullah Badawi heeft rivalen en zal het zeker in de beginfase moeilijk hebben om de vastberaden koers van Mahathir voort te zetten. Maar de visie van Mahathir dat Maleisië tegen 2020 tot de club van de industrielanden zou moeten kunnen toetreden, heeft een vertaling gevonden in instellingen, een beleid en prestaties die ook de eventuele moeilijkheden kunnen overleven die de machtsoverdracht misschien nog zal meebrengen.

Waar is het succes van Maleisië aan te danken? Waarom slaagde Maleisië waar andere islamitische landen faalden? Waarom leverde het feit dat Maleisië een veelvolkenstaat is waar verscheidene grote religies worden beleden, niet meer problemen op? Maleisië had bovendien in zijn ontstaansfase af te rekenen met een lang aanhoudende communistische rebellie en een vijandige houding van zijn grootste buurland, Indonesië. In 1969 nog, twaalf jaar na de onafhankelijkheid, zetten gewelddadige rellen tussen Maleiërs en etnische Chinezen Maleisië in brand. Pessimisten voorspelden toen het spoedige uiteenvallen van de jonge staat.

Dat gebeurde niet, en daarvoor zijn verschillende redenen aan te halen. Maleisië heeft in de eerste plaats verscheidene leiders gehad met een visie en de overtuigingskracht om die ideeën ook te vertalen in beleidsdaden. Meteen na de onafhankelijkheid gaven de nieuwe bestuurders onderwijs bijvoorbeeld de allerhoogste prioriteit. Alle burgers leerden lezen en schrijven, en dat niet enkel in hun moedertaal, maar ook in het Maleis en het Engels.

Maleisië trachtte verder alle burgers het gevoel te geven dat ze meetelden. De Chinese inwijkelingen die aan de basis lagen van de communistische opstand kregen de Maleisische nationaliteit, waardoor ze zich een deel van het geheel begonnen te voelen.

De Maleisische bestuurders leerden ook van de fouten die ze maakten - iets wat veel andere islamitische landen niet zomaar kunnen zeggen.

Ten vierde is de bescheiden rol van de islam in de Maleisische samenleving. 70 procent van de bevolking en de meerderheid van de gezagsdragers zijn moslim, maar hindoes, sikhs en boeddhisten voelen zich niet in de hoek gedrumd.

Ten slotte hebben vrouwen vlot toegang tot het onderwijs, maken ze een aanzienlijk deel uit van de werkende bevolking en spelen ze een belangrijke rol in het openbare leven.

Die combinatie van factoren stelde Maleisië in staat met reuzenstappen vooruitgang te boeken terwijl andere islamitische landen hopeloos achterbleven. Misschien steken de vertegenwoordigers van die landen daar iets over op als ze volgende maand in Kuala Lumpur samenkomen.