Milieuorganisaties in Maleisië maken zich grote zorgen over plannen om een twaalftal grote dammen te bouwen in Sarawak. Het dunbevolkte en bosrijke gebied zou op die manier bedrijven kunnen aantrekken die veel stroom nodig hebben. Voor de traditionele bewoners van het oerwoud is er in de plannen geen plaats.

Sarawak vormt samen met Sabah het Maleisische deel van Borneo, het op twee na grootste eiland ter wereld. Het eiland is nog voor een groot deel bedekt met tropisch regenwoud. Maar Maleisië ziet kansen voor een snelle industrialisering van Sarawak. De bouw van waterkrachtcentrales moet dat proces op gang brengen.

De Maleisische regering maakte begin vorige week bekend dat 1Malaysia Development Berhad (1MDB), een openbare investeringsmaatschappij, samen met de Chinese stroomgigant State Grid Corporation of China (SGCC) 7,6 miljard euro zal investeren in Sarawak. De regering blijft vaag over de besteding van dat geld, maar een groot deel zou naar de bouw van een dozijn grote dammen met waterkrachtcentrales gaan. Die zouden tegen 2020 samen een vermogen van 7.000 megawatt moeten opleveren.

"Ik weet niet wat er met onze mensen gaat gebeuren", zucht Kelak Ubin, de leider van een van de talrijke inheemse volken die in het nog grotendeels ongerepte gebied leven. "Onze tradities en heel ons leven zijn verbonden met het land. Ze hebben beloofd dat we hervestigd zullen worden en geld krijgen, maar ik vrees dat onze traditionele manier van leven samen met het bos zal sterven".

De inheemse bevolking van Sarawak bestaat uit minstens 37 verschillende volken. Voor de groepen die ver weg van bevolkingscentra en plantages leven, zijn de rivieren en de bossen de belangrijkste bron van levensonderhoud.

De Maleisische regering legt de nadruk op de te verwachten economische groei. "Het rivierennetwerk van Sarawak is uniek. Het is de grootste troef van de deelstaat, en als we er verstandig gebruik van maken, kunnen we er veel bedrijven mee aanlokken die goedkope energie nodig hebben", zegt een ambtenaar die anoniem wil blijven. Maleisië heeft dringend nieuwe buitenlandse investeringen nodig om zijn groei op peil te houden. De internationale economische crisis deed de investeringen vorig jaar een diepe duik maken.

Critici vrezen dat 1MDB en SGCC dammen plannen naar het voorbeeld van de omstreden Bakundam, een gigantisch bouwwerk van 1,4 miljard euro op de Balui, een rivier in Sarawak. Als de tweehonderd meter hoge dam later dit jaar in gebruik wordt genomen, zal hij 695 vierkante kilometer ongerept oerwoud onder water zetten. De bouw van de dam liep vertraging op door de Aziatische financiële crisis van 1997 en door hevige protesten. Duizenden bewoners van verschillende inheemse groepen werden verwijderd van de bouwplaats en uit het gebied dat onder water zal komen te staan.

De Bakundam zal een vermogen hebben van 2400 megawatt. De kleine landbouweconomie van Sarwak kan niets aanvangen met al die stroom. Aanvankelijk was het plan de elektriciteit via onderzeese kabels naar het veel dichter bevolkte westen van Maleisië te voeren, maar dat blijkt niet rendabel. Nu hoopt de regering dat er zich genoeg nieuwe bedrijven in Sarawak zelf vestigen om de stroom kwijt te kunnen. Een grote aluminiumfabriek wordt waarschijnlijk de belangrijkste klant van de Bakundam.

Milieuorganisaties houden hun hart vast voor bijkomende waterkrachtcentrales die nog meer bedrijven zullen aanlokken. "De overheid moet duidelijkheid scheppen over de ontwikkelingsplannen voor Sarawak en vooral over de invloed ervan op de inheemse bevolking", zegt Meenakshi Raman van Friends of the Earth Malaysia. "We willen niet nog meer grote dammen en vervuilende bedrijven die het milieu aantasten en het levensonderhoud van de inheemse bevolking bedreigen."