In het regenwoud van Maleisië verliest een kleine Penan-stam steeds meer terrein in zijn strijd om te overleven. Vrouwen en kinderen worden al jaren verkracht. Een kwart van de stam dreigt zonder voedsel te vallen.

De semi-nomadische Penan-stam telt nog maar twaalfduizend leden. Ze leven in Sarawak, in Oost-Maleisië, waar zich het oudste regenwoud ter wereld bevindt. Het unieke ecosysteem wordt er bedreigd door de aanleg van palmolieplantages waarvoor hele gebieden ontbost worden.

De laatste maanden kampten drieduizend Penan-leden aan de Rejang-rivier met ernstige voedselschaarste, onder meer als gevolg van de ontbossing. Pas toen kerkgroepen alarm sloegen, werd in allerijl voedsel aangevoerd.

Een regeringsrapport dat deze maand na lang uitstel verscheen, bevestigt ook dat vrouwen en kinderen van de stam verkracht worden door arbeiders van de houtkapbedrijven. Mensenrechtenactivisten en ngo's hadden dat al minstens tien jaar geleden gesignaleerd.

Ondanks de duidelijke bewijzen maakt de Maleisische politie geen haast om de zaken te onderzoeken en de schuldigen voor de rechter te brengen. "Ze nemen het Penan-volk niet ernstig, ze verzinnen allerlei excuses", zegt mensenrechtenadvocaat Ragunath Kesavan, voorzitter van de Maleisische orde van advocaten. "De Penan-stam mag dan wel semi-nomadisch zijn en anders leven, maar het blijven Maleisische staatsburgers en ze hebben recht op wettelijke bescherming."

Dat de Maleisische overheid de rechten van de inheemse volken niet erkent, vindt Ragunath Kesavan "alarmerend". "Het seksueel misbruik van de Penan-leden is maar een enkel voorbeeld van de vele mensenrechtenschendingen waar inheemse gemeenschappen mee te maken krijgen. Hun tradities, gebruiken en waarden worden uitgehold en hun behoeften worden al lang verwaarloosd."

Volgens VN-gegevens gaat in geen enkel tropisch land de ontbossing zo hard als in Maleisië. De ontbossing lag in de periode 2000-2005 86 procent hoger dan in de tien jaar voordien. Sinds 2000 verliest het land jaarlijks gemiddeld 140.200 hectare bos, of 0,65 procent van zijn bosoppervlakte.

In dezelfde periode steeg de oppervlakte voor palmolieplantages even dramatisch. Palmolie is nu wereldwijd de belangrijkste eetbare olie. De meeste palmolie komt uit Maleisië en Indonesië.

Toch heeft de Penan-stam enkele overwinningen kunnen boeken. Ze blokkeren met succes wegen die houtkappers gebruiken en wapenen zich daarbij met speren en blaaspijpen. Het Penan-verzet kreeg ook al aandacht in de Maleisische media en zelfs in het parlement.

Parlementsleden uit de oppositie zetten zich nu actief in voor de rechten van het Penan-volk, en ook bij de Maleisische bevolking leeft een aanzienlijke sympathie voor de bedreigde stam, een groot contrast met de jaren 80, toen het protest brutaal onderdrukt werd.

Volgens de Maleisische pers wil de regioregering van Sarawak nu toch ingaan op de Penan-eisen in de hoop de blokkades te beëindigen. De regering is onder meer bereid de Penan te erkennen als de originele inwoners van het eiland, hen grond toe te kennen en in basisinfrastructuur zoals huizen, scholen en ziekenhuizen te voorzien.

Sommige Penan-leden en ook rechtenorganisaties wijzen het akkoord af omdat de toegevingen enkel op papier zouden bestaan en de herneming van de ontbossing hoe dan ook de belangen van de stam schaadt.