De beruchte haze, een bijtende nevel, is terug in Maleisië, Singapore en Brunei. Ondanks alle goede voornemens doen talrijke bosbranden in Indonesië net zoals de voorbije jaren vette rookwolken over grote delen van Zuidoost-Azië trekken. Vuur is de goedkoopste manier om bosgebieden vrij te maken voor de aanleg van oliepalmplantages.

Vooral op Kalimantan en Sumatra, de grootste Indonesische eilanden waar nog uitgestrekte woudgebieden te vinden zijn, branden de bossen. De rookontwikkeling is zo groot, dat ook de buurlanden er last van beginnen te krijgen. Het verschijnsel doet zich al jaren voor, telkens rond deze tijd. Van juni tot augustus valt in het westen en het noorden van de Indonesische archipel minder regen dan anders.

"Alle oproepen, bijeenkomsten, memoranda en regionale plannen om de branden te voorkomen, hebben niets opgeleverd", stelt S. M. Mohamed Idris vast. Idris is de voorzitter van de milieuorganisatie Friends of Earth in Maleisië. "Ze kunnen de branden niet voorkomen en ze krijgen het vuur niet uit. Er is een groot gebrek aan politieke wil."

Nadat verpestende rookwolken vorig jaar voor veel overlast hadden gezorgd, hadden Maleisië en Singapore meer hulp aangekondigd voor Indonesië. De twee landen namen zich voor om te investeren in snelle waarschuwingssystemen en brandbestrijding, maar ook in voorlichting, preventie en omschakelingsprojecten voor arme boeren en plantage-eigenaars die de gewoonte hebben bosgebieden plat te branden om plaats vrij te maken voor nieuwe aanplantingen. Over die plannen werd druk vergaderd met lokale overheden in bosrijke gebieden in Indonesië.

Maar de experts waren sceptisch. Maleisië en Singapore hebben grote belangen in de palmoliesector. Door de grote vraag naar biodiesel, die onder meer op basis van palmolie wordt gemaakt, is de prijs van palmolie gestegen naar een historisch record van 510 euro per ton. Elke bijkomende hectare die met oliepalmen kan worden beplant, doet de kassa dus rinkelen. En de goedkoopste manier om nieuwe plantages aan te leggen, is bosgebieden kaalbranden.

Machtige Maleisische en Indonesische ondernemingen in de sector hebben hun zinnen gezet op uitgestrekte bossen en veengebieden op Sumatra en Kalimantan om er nieuwe oliepalmplantages aan te leggen. Veengebieden dragen de voorkeur weg omdat ze snel branden en een ideale ondergrond bieden voor oliepalmen.

Indonesië zal dit jaar waarschijnlijk 17.4 miljoen ton ruwe palmolie produceren. Daarmee zou het land voor het eerst Maleisië voorbijsteken als grootste producent ter wereld. Achter dat Indonesische succes zitten Maleisische ondernemingen. In 1999 waren al 1,3 miljoen hectare Indonesische plantages in handen van investeerders uit het rijkere buurland.

Volgens een gezaghebbende expert die niet wil genoemd worden, kunnen er in Indonesië tegen 2020 nog 3 miljoen hectare oliepalmplantages bijkomen. Sumatra zou daarvan 1,6 miljoen hectare voor zijn rekening nemen. Grote gebieden regenwoud zouden er dan op Sumatra niet meer overblijven. Op Kalimantan zou nog eens een miljoen hectare nieuwe plantages verschijnen, op West-Papoea 400.000 hectare. Volgens de expert is dat af te leiden uit plannen die al zijn goedgekeurd door Indonesië.

Indonesië wijst net als de voorbije jaren de verantwoordelijkheid voor de terugkeer van de brandnevel boven Maleisië van de hand. "Controles" hebben uitgewezen "dat de ondernemingen die betrokken zijn bij illegale houtkap en het in brand steken van woudgebieden allemaal van buitenlandse origine zijn", verklaarde de Indonesische consul-generaal in Maleisië, Moeni Soenanda.

Dat klopt zeker niet helemaal. Riau, een bosrijke provincie in het noorden van Sumatra, heeft elke boer dit jaar de toelating gegeven tot maximaal twee hectare bos af te branden om er akkers aan te leggen. Milieubeschermers vrezen dat dit de bosbranden dit jaar nog in aantal kan doen toenemen.