"Spaar de orang-oetans als je winkelt." De internationale consumentencampagne tegen palmolie slaat hoge golven in Maleisië. De grootste producent ter wereld vreest dat de vraag naar de populaire olie zal dalen. Wij zorgen goed voor onze orang-oetans, countert Maleisië.

Brood, ijsroom, chips, lippenstift en zeep: in al die producten kan palmolie zitten. De olie is goedkoop, smaakt en ruikt neutraal en je kan er uitstekend mee frituren. Maar de almaar uitbreidende palmolieplantages in Maleisië en Indonesië verdringen de bossen waar de zeldzame orang-oetans leven. Dat gaat zo snel, dat de apensoort tegen 2020 helemaal uitgestorven kan zijn, zeggen milieuorganisaties die zich hebben verenigd in de Ape Alliance. Ze lanceerden eind september een campagne om consumenten levensmiddelen te doen kiezen waarin geen of alleen “propere” palmolie zit.

En slogans als "maak een einde aan de wreedheid van palmolie", maken blijkbaar indruk. Maleisische vertegenwoordigers in het buitenland krijgen veel vragen over palmolie en het voortbestaan van de orang-oetan.

Maar Maleisië heeft de tegenaanval ingezet. De Maleisische vereniging van palmolieproducenten en de overheidsinstellingen die de productie en de uitvoer van palmolie bevorderen, schieten met scherp op het rapport over de decimering van de orang-oetanbestanden dat de Ape Alliance eind september publiceerde. Dat staat volgens hen vol fouten en ongefundeerde beschuldigingen. "De sector is veel beter gereguleerd en de orang-oetan veel beter beschermd dan het rapport doet uitschijnen", liet de Maleisische palmolie-industrie vorige week in een gemeenschappelijke verklaring weten. "Vaak beschermen we bosgebieden en dierenreservaten om de biodiversiteit in de plantages te behouden".

Een "recent" onderzoek heeft volgens de palmolieproducenten aangetoond dat er nog "duizenden" orang-oetans leven in en rond het Kinabatangan-reservaat op het Maleisische deel van Borneo.

In Maleisië staat veel op het spel. Na fossiele brandstof is palmolie de belangrijkste bron van buitenlandse inkomsten van het Zuidoost-Aziatische land. Maleisië produceerde vorig jaar 14 miljoen ton palmolie, de helft van de wereldproductie. Het heeft 3,8 miljoen hectaren palmplantages, meer dan de oppervlakte van België. Maar de positie van Maleisië op de wereldmarkt wordt bedreigd. In Indonesië groeide het palmolieareaal tussen 1995 en 2004 van 2 naar 5 miljoen hectare. Als die nieuwe planten olie beginnen te leveren, wordt Indonesië marktleider. De Maleisische regering maakte deze zomer wel bekend de productie van palmolie ook nog te willen opvoeren. De huidige olieprijzen maken plantaardige olie ook commercieel aantrekkelijk als brandstof.

De campagne tegen palmolie mikt vooral op Groot-Brittannië. Dat land voert jaarlijks bijna een miljoen ton palmolie in en is daarmee na Nederland de belangrijkste importeur in de EU. Actievoerders vragen grote supermarktketens als Tesco zekerheid te verschaffen dat ze alleen palmolie gebruiken die uit plantages komt waarvoor geen oerwoud is moeten wijken en waar geen orang-oetans zijn afgeslacht.

De Malaysian Palm Oil Association zegt dat Maleisische producenten in de loop van de komende twee jaar volledige transparantie zullen kunnen bieden over hoe hun plantages worden beheerd en waar de olie heen gaat. Kopers zullen kunnen nagaan van welke plantage de olie in een bepaald product komt.

Milieuactivisten vinden dat Maleisië zo snel mogelijk de Verklaring van Kinshasa moet ondertekenen. Dat recente actieplan moet leiden tot een betere bescherming van bosgebieden waar met uitsterven bedreigde mensapen - gorilla's, bonobo's, chimpansees en orang-oetans - leven. Indonesië heeft het verdrag twee weken geleden ondertekend. Maar dat betekent nog niet dat de kaalslag in dat land is gestopt.