Boter, soep, chips, lippenstift of zeep. Weinig consumenten weten dat al die producten palmolie bevatten. De groeiende vraag naar palmolie bedreigt echter het bestaan van de orang-oetan. Als er niet wordt ingegrepen, heeft die volgens de milieuorganisatie Friends of the Earth (FoEI) nog maar twaalf jaar te leven.

Volgens de studie Oil for Ape Scandal, die FoEI vrijdag presenteerde, is een van de tien supermarktproducten in verband te brengen met de overlevingskansen van de apensoort.

Palmolie wordt vooral in Azië geproduceerd. Indonesië en Maleisië komen gezamenlijk al tot 85 procent van de wereldwijde productie. Voor de aanleg van plantages worden enorme stukken regenwoud gekapt. In Indonesië groeide het palmolieareaal tussen 1995 en 2004 van 2 naar 5 miljoen hectare.

De Aziatische regenwouden zijn de natuurlijke leefomgeving van de orang oetan. Nu al zou zo'n 90 procent van die habitat van de orang oetan in genoemde landen zijn verwoest. Deskundigen schatten dat daardoor jaarlijks zo'n 5000 orang oetans omkomen. Apenopvangcentra worden overspoeld met orang oetan wezen.

De aanleg van palmolieplantages is de belangrijkste oorzaak, stellen de opstellers van het rapport. Niet alleen als gevolg van de houtkap maar ook als gevolg van bosbranden. Na houtkap wordt namelijk de lichte restbegroeiing verbrand om de grond geschikt te maken voor de oliepalmteelt. Niet zelden slaat zo'n brand over op aangrenzende regenwouden. Als gevolg van zulke bosbranden zou in 1998 op Borneo eenderde van de orang oetan populatie zijn omgekomen.

Volgens FoEI maakt Indonesië zelfs plannen om een aanzienlijk deel van het Tanjung Puting nationaal park, een van de beste beschermde gebieden voor orang oetans, geschikt te maken voor olieplantages.

Twee weken geleden nog ondertekende Indonesië de Kinshasa-verklaring over de bescherming van cruciale regenwoudgebieden en de redding van de Great Apes. Maleisië heeft dit akkoord nog niet ondertekend. De Maleisische regering maakte eerder deze zomer bekend de productie van palmolie te willen opvoeren. Met de huidige prijzen voor olie is de plantaardige olie ook commercieel aantrekkelijk als bij te mengen biobrandstof.

Omdat westerse bedrijven zich niets gelegen laten liggen aan de verwoestende effecten van de olieproductie, roept FoEI westerse overheden op bedrijven te verplichten de milieu-effecten van hun handelen te minimaliseren.

De import van palmolie door de Europese Unie is de laatste tien jaar meer dan verdubbeld. Volgens Milieudefensie is Nederland binnen de EU de grootste afnemer (33 procent). Ongeveer de helft daarvan wordt na raffinage geëxporteerd naar andere Europese landen.