Een goed plan, geld en slim ingekocht westers talent moeten van Singapore een centrum voor de "life sciences" maken. Portret van een wetenschappelijk walhalla in de tropen.

Bistro Fabulous is een hip café dat overal ter wereld zou kunnen staan. Er tinkelt loungemuziek uit de speakers. Aan de tafel links bespreken twee Amerikanen in witte jassen een trip naar Bali bij een cola light. Rechts klinkt boven pullen Paulaner Bräu in Zwitserduits een discussie over röntgenkristallografie. Alleen de temperatuur en de luchtvochtigheid verraden een locatie nabij de evenaar.

Welkom in Biopolis, Singapore's biomedische science park. Een airconditioned onderzoekersparadijs dat zo mogelijk nog synthetischer is dan de eilandstaat zelf. In zeven hypermoderne, door loopbruggen verbonden gebouwen, met namen als Genome, Nanos en Proteos, werken tweeduizend wetenschappers uit alle windstreken aan nieuwe medicijnen en medische technologie. Beneden arriveert een stoet witte Mercedessen: de Hongaarse wetenschapsminister op bezoek. Iedereen wil naar Biopolis.

Het is de nieuwste troefkaart van Singapore, dat zich met geen andere grondstof dan de handen en hersens van zijn 4,2 miljoen inwoners in veertig jaar tot "Aziatische tijger" wist op te werken. Eerst met simpele maakindustrie, later met fijnchemie, elektronische componenten en halfgeleiders. Maar eind jaren negentig begon de economie te haperen: de ict-sector zakte in, banen verdwenen naar nieuwe lagelonenlanden. Een list was geboden.

De biomedische sector moest de nieuwe groeimotor worden, werd in 2000 besloten. Een markt met grote toegevoegde waarde, zeker als je de hele keten in huis haalt, van basisonderzoek tot en met verkoop van medicijnen en diensten.

Het was een zeer ambitieus plan, want Singapore had geen eigen farmabedrijven en weinig biomedisch onderzoek. Bovendien duurt het tien, vijftien jaar voordat zulk onderzoek geld oplevert. Niettemin kregen de Economic Development Board (EDB), onderzoeksfinancier A*Star (Agency for Science, Technology and Research) en investeringsbank Bio*One opdracht de sector uit de grond te stampen.

Biopolis moest à raison van 500 miljoen dollar voor "kritische massa" zorgen. Een complex met 200 duizend vierkante meter state-of-the-art labs en de beste apparatuur, opgetuigd met winkels, crèches, restaurants en tapasbar. Dat zou westerse bedrijven en toponderzoekers kunnen verleiden er interdisciplinair onderzoek te komen doen, lokaal onderzoekstalent te trainen en zo mogelijk lucratieve spin-offs te produceren.

Zo geschiedde. Hoezo kost een biotechsector opbouwen 35 jaar? "Wij doen dat in 35 maanden", zegt Philip Yeo, A*Star/EDB-topman en geestelijk vader van Biopolis. Het is geen bluf: december 2001 ging de schop de grond in, oktober 2003 werd Biopolis geopend. "In Europa zouden ze nog steeds zitten te vergaderen", zegt de Britse kankeronderzoeker sir David Lane, mede-ontdekker van tumor-repressiegen P53, nu Biopoliaan.

Biopolis zit al bijna vol. Het herbergt vijf nationale onderzoeksinstituten: het Bioinformatics Institute, het Bioprocessing Technology Institute, het Genome Institute of Singapore (GIS), het Institute of Bioengineering and Nanotechnology (IBN) en het Institute of Molecular & Cell Biology (IMCB).

Daarnaast zijn zeventien bedrijven binnengehaald, waaronder stamcelbedrijf ES Cell International, het Novartis Institute for Tropical Diseases (NITB), een Alzheimerlab van GlaxoSmithKline en het Britse medicijnenbedrijf Paradigm Therapeutics. Dit jaar begint versneld Fase II: nog eens veertigduizend vierkante meter labs.

Het geheim? "Dit is een klein land waar iedereen werkt in het nationaal belang", zegt technologie-officer Annoek van de Wijngaart op de Nederlandse ambassade. En ze hebben geld, perfecte infrastructuur, goede wetten voor intellectueel eigendom. Maar het belangrijkste is het slagvaardig beleid. "De overheid kijkt vooruit, durft te kiezen en te sturen. Ze lokken mensen die ze willen hebben, met belastingvoordelen. Het is als AC Milan dat een topelftal koopt."

Zo verruilden naast David Lane, die een tweejarig sabattical doorbrengt als directeur van het IMCB, ook de Amerikaanse kankerexpert Edison Liu (ex-National Cancer Institute, nu GIS), de Britse stamcelonderzoeker Alan Colman (ex-PPL Therapeutics/Rosslin Institute, nu ES Cell International), de Duitse oncoloog Axel Ullrich (ex-Max Planck Institut) en de Amerikaanse materiaalkundige Jackie Ying (ex-MIT, nu IBN) hun westerse labs voor Singapore. Soms namen ze hun hele team mee.

Ze kregen elk "an offer they couldn"t refuse". Ying mocht het Institute for Bioengineering and Nanotechnology opzetten. "Bij MIT dachten ze dat ik snel terug zou zijn. Maar ik kan hier uniek werk doen aan biomaterialen." En Colman kon bij ES Cell op riante fondsen voor stamcelonderzoek naar diabetes rekenen: "Een beter aanbod kon ik nergens krijgen."

Ook bedrijven werden zo gelokt. Zoals het Novartis Institute for Tropical Diseases (NITD), dat medicijnen ontwikkelt voor twee verwaarloosde infectieziekten, tbc en dengue. Die zullen tegen kostprijs in de Derde Wereld worden verspreid. "Singapore had de beste faciliteiten, en ligt dicht bij de ziektehaarden", zegt onderzoeksleider Subhash Vadusevan. "En ja, A*Star draagt de helft van de kosten."

Biopolis telt inmiddels tientallen nationaliteiten. Het officiële streven is maximaal 50 procent buitenlanders (net als in de VS). In de praktijk zijn het er meer, zeker in de hogere posities. IMCB heeft 60 procent expats, IBN 75 procent. Dit is de wetenschap van de 21ste eeuw, aldus Lane, "kosmopolitisch, amper plaatsgebonden." Dat hij ver weg is van de wetenschapscentra in de VS en Europa maakt hem niets uit. "Ik sta per e-mail dagelijks in contact met mijn groep in Dundee. Ze krijgen méér supervisie van me dan toen ik daar was."

De westerse kenniswerkers laten zich de luxe voorzieningen in Biopolis lekker aanleunen. "Dit is echt de hemel", zegt Lane. "Een prima instituut van vierhonderd man, betere faciliteiten dan in de UK, en bovenal: ik hoef niet meer de hele dag grant-aanvragen te schrijven!"

De in Biopolis beoogde interactie tussen academie en bedrijfsleven wérkt, zegt Lane: "In de UK heb je veel huiver voor de industrie. Hier had ik meteen contact met het Singaporese bedrijf Merlion. Die hebben een prachtcollectie natuurlijke stofjes. Wij gaan nu samen drug candidates opsporen."

Een andere bonus bevindt zich in een enorme kelder die zich drie verdiepingen diep onder Biopolis uitstrekt. Hier zijn de Shared Facilities gevestigd. Gebruikers kunnen er terecht voor scherp geprijsde lab-benodigdheden en geavanceerde huurapparatuur. "Spullen die we ons zelf nooit zouden kunnen veroorloven", aldus Colman.

Directeur Ren Ee Chee, tevens tweede man van het genoominstituut, showt zalen vol dna-sequencing machines en confocale microscopen, en een lab waar vaten rode kweekmedia worden aangemaakt. Verboden toegang is het proefdierenhuis, met 300 duizend al dan niet transgene knaagdieren. "Zelfs topuniversiteiten hebben niet zulke faciliteiten", meldt Chee trots.

Buiten het science park bevindt zich nog een heel andere attractie: multi-etnisch Singapore. Chinezen, Maleiers en Indiërs, samen de halve wereldbevolking, onderworpen aan dezelfde medische condities. Ideaal voor epidemiologisch en populatiegenetisch onderzoek en het testen van medicijnen.

Mede daarom zijn we hier, zegt Ian McNeice, die in Biopolis een vestiging opzet van Johns Hopkins University in Baltimore. "Klinische studies in de VS worden steeds moeilijker. Hier bieden de ziekenhuizen toegang tot goed gedocumenteerde patiëntenpopulaties. We werken daarbij volgens dezelfde ethische regels als in de VS, om onze merknaam te beschermen."

Overigens wil Singapore geen vrijplaats zijn waar minder strenge regels gelden. Zo wordt binnenkort een wet voor stamcelonderzoek van kracht. "Ook de bevolking is geconsulteerd", zegt John Elliott, lid van het Bioethics Advisory Committee. "We wilden eigenlijk een bredere bio-ethische wet, maar de regering wilde zich vanwege Biopolis snel verzekeren van internationale respectabiliteit."

De nieuwe wet is (met de Britse) de liberaalste ter wereld. Reproductief klonen is verboden, therapeutisch klonen onder voorwaarden toegestaan. Het strookt met het confucianistische pragmatisme van het bewind, zegt Elliott. "In de VS zeggen ze: wij willen dit niet, dus mag jij het ook niet. Hier vinden ze morele kwesties relatief."

De westerse kenniswerkers zijn content in Singapore. "Alles werkt hier, iedereen spreekt Engels", zegt Ian Gray van Paradigm. Een westers salaris en lage belastingen helpen natuurlijk ook. "Met een normaal inkomen kun je hier fantastisch leven", vindt Wouter Schul, Nederlandse onderzoeker bij het Novartis-instituut. "Een huis met tuin, geweldig eten, altijd zon en voor veertig dollar naar Bangkok."

We zijn hier voor drie dingen, zeggen twee Nieuw-Zeelandse microbiologen op weg naar een pauze in de cappuccinobar. "Good money, cheap living en een mooie Aziatische ervaring. Gelukkig is Singapore ook niet té Aziatisch."

Dat het autoritaire gastland weinig opheeft met westerse waarden als democratie, vrije meningsuiting en rechtstaat, nemen de expats op de koop toe. "Geen vrije pers, maar ook weinig misdaad", zegt Colman. "Alles loopt hier op rolletjes. Bel je een loodgieter, komt hij de volgende dag. De deur hoeft niet op slot. Soms maak ik me zorgen dat ik me thuis voel in zo'n verlichte despotie", zucht Schul.

Probleem is wel dat de confucianistische traditie, met zijn nadruk op conformisme en autoriteit, niet bevorderlijk is voor wetenschappelijke creativiteit. "Als ik vroeger bij Organon iets voorstelde, was de reactie altijd: hoezo? Hier doen ze het meteen braaf", aldus Schul.

"We moeten de Aziaten leren dwarser te denken, dingen anders te durven doen", zegt Colman. Lane heeft al een strategie. "Ik moedig mensen aan zo brutaal mogelijk tegen me te zijn. Dat werkt."

Singapore tracht de juiste houding te kweken door scholieren al vroeg in contact te brengen met wetenschap. "We plaatsen apparatuur op school en leren kinderen van 14 dna te isoleren", zegt Chee. Het IBN haalt jongeren in huis via open dagen en workshops, vertelt Jackie Ying. "In de vakantie hebben tachtig scholieren in ons lab meegewerkt. Een groot succes."

Dat neemt niet weg dat Singapore er - ondanks wapenfeiten als de ontcijfering van het sarsvirus en het kogelvisgenoom - nog niet is. Het aantal publicaties en patenten van de A*Star-instituten is, met enkele tientallen elk, nog bescheiden. En er zijn weinig nieuwe biomedische bedrijfjes gesignaleerd.

Zal Singapore ooit opkunnen tegen de VS, Europa of Japan? Nee, zegt Chee. "Je moet ons ook eerder vergelijken met regio"s als Boston of San Diego. Harvard zullen we misschien niet verslaan, maar op deelgebieden maken we kans."

De "life sciences hub" van Azië kan Biopolis intussen best worden, denkt Gray. "Singapore heeft zoveel voor op concurrenten als China of Maleisië." Als het maar meer wordt dan een kunstmatige wetenschapsenclave. John Elliott haalt de schouders op. "Héél Singapore is kunstmatig. Maar het werkt."

Philip Yeo, geestelijk vader van Biopolis: "Als je hersens hebt, ben je een Singaporees"

Eén uurtje met topambtenaar Philip Yeo maakt duidelijk hoe Singapore in vijf jaar tijd een biomedische sector uit de grond heeft gestampt. De vijftiger lanceert het ene idee na het andere, af en toe opspringend om schema's te schetsen op de glazen wanden van zijn kantoor.

Meneer Yeo is een visionair, fluisteren zijn ondergeschikten eerbiedig. Singapore's gooi naar een biomedische toppositie is aan zijn brein ontsproten. Hij is ook een voortdenderende trein, die de hele wereld over reist om de beste mensen te strikken voor zijn Biopolis. Wie met hem op zakenreis mag, moet uit zijn handbagage leven, want voor tijdrovende incheckprocedures heeft de baas geen tijd.

Zijn grote passie nu zijn de jonge onderzoekers die van Singapore een moderne kennis- economie moeten maken. "Ons grootste manco is onze povere wetenschappelijke traditie. Onze jeugd kiest liefst voor degelijke professies als arts of ingenieur, waarmee ze snel een goede baan kunnen krijgen. Een PhD duurt ze te lang. Daarom zijn we de wetenschap gaan promoten. En onze beste mensen mogen met een staatsbeurs promoveren aan een westerse topuniversiteit. Enige voorwaarde is dat ze daarna zes jaar aan de slag gaan in Singapore."

Yeo pakt de glimmende brochures erbij. Het blijkt gelikte marketing. "Got a burning desire for science?" Erop prijken promovendi als ware supersterren. "Natuurlijk verheerlijken we ze: het zijn rolmodellen. Ze noemen me een elitist. Maar in Nederland doen jullie dit ook, met voetballers. Wat is nu slimmer?"

De voorzitter kiest de kandidaten persoonlijk uit, als kostbare edelstenen. Hij zwaait met de Chairman's Honours List: "Kijk, ze hebben allemaal vier A's! En ze zijn niet alleen slim, maar ook mooi. Want ik prefereer meisjes."

Ze komen niet alleen uit Singapore. Yeo kiest 'the best and the brightest' uit Indonesië, Maleisië, Vietnam. "Mijn beleid is: als je hersens hebt, ben je Singaporees. Wij zijn een multi-etnische samenleving, en we importeren mensen van overal. Mits ze talent hebben. Een land dat zijn immigranten niet selecteert, is dwaas bezig. Dat zou Nederland ook eens moeten bedenken."

Hij heeft net dertig studenten uit Iran uitgekozen. "Waarom niet? Dat zijn geen mullah's maar moderne jongeren van na 1979, die niet eens meer weten wie Khomeiny was. Er is hoop voor Iran, als de Amerikanen ze tenminste niet bombarderen! Ik zeg: geef die Iraniërs studiebeurzen, dat werkt beter dan een bom."

Is het niet jammer als die dure PhD's na zes jaar weer vertrekken? "So what, dan wordt zo'n meisje misschien minister in Vietnam, ook niet slecht. We hopen natuurlijk wel dat ze hier een partner vinden en blijven hangen."

Yeo ziet zijn 'hobby' als 'social engineering. "Dertig jaar geleden gingen meisjes in Singapore niet studeren, maar verdwenen ze achter het aanrecht. Nu studeren hier meer vrouwen dan mannen af." Dit meisje, wijst hij aan, komt uit een arme familie, en ze is blind. "Vroeger zouden ze haar in een tehuis hebben gestopt. Nu heeft ze een PhD van Harvard en wil ze iets met cryptologie gaan doen."