In Sarawak, Noord-Kalimantan, leeft de neusaap, te herkennen door zijn enorme neus en een roze, kaal gezicht. De Maleisiërs noemen deze vreemde aap 'Orang Belanda', en dat betekent 'Hollander'. De Hollanders hebben zich in deze contreien niet bepaald populair gemaakt in de koloniale tijd. Nu, anno 2004, zijn de Hollanders echter toch weer welkom, maar dan wel een bepaalde slag: ecologen. Zij mogen meehelpen de laatste restjes natuur van Sarawak inclusief de zeldzame apen te beschermen.

"De neusaap heeft inderdaad een onmiskenbaar grote neus, een ronde buik en het zit vaak urenlang niks te doen", zegt dr. Albert Beintema. Wat is een betere karikatuur voor de vadsige Europeaan?" De ecoloog heeft reeds zes keer Sarawak bezocht. Samen met een aantal collega's van Alterra adviseert hij bij de inrichting en het beheer van het Maludam National Park, een 43.000 hectare groot veenbos, gelegen op een schiereiland.

Beintema is een specialist op het gebied van vogels, en heeft verre reizen gemaakt. Zo trok hij in de jaren negentig naar het troosteloze eiland Tristan de Cunha in de Atlantische Oceaan, om het inheemse waterhoen te onderzoeken. In de moerassen van Sarawak zoekt Beintema naar zeldzame apen. "Ik ga vooral op zoek naar de fel oranje gekleurde red banded langur. Dit aapje is zeer zeldzaam en de populatie van Maludam geldt als enige levensvatbare populatie ter wereld. Het is onder meer aan deze aap te danken dat het veenbos van Sarawak is uitgeroepen tot Nationaal Park. De zeldzame apen hebben Maludam gered."

De red banded langur, de grote trots van het park, werd jarenlang niet gezien. Pas vorig jaar zijn er weer een paar groepjes waargenomen. Er zijn naar schatting nog maar enkele honderden over. Wie op zoek gaat naar de aap, kan het beste zijn fototoestel meenemen, want een goede foto zou een primeur zijn. Tot nu toe is er alleen een heel vage foto van de aap beschikbaar. "Je hebt de meeste kans de aap te zien door over de Maludam-rivier te varen", aldus Beintema. "Als je diep in het moerasbos zelf zit, zie je alleen maar bladeren, vanuit de rivier heb je een beter beeld. Ik hoop de aap te ontdekken in de boomkruinen."

Beintema heeft met medewerkers van de bosdienst al een paar verkenningstochten gemaakt per helikopter en boot. "Als je het te voet probeert, zak je al gauw tot je knieën in de prut. Ik heb jammer genoeg nog geen apen gezien, wel veel felgekleurde vogels, waaronder de neushoornvogel. Daar zijn vier soorten van, maar ze hebben het moeilijk. Ze maken holtes in oude, grote bomen, maar die zijn er weinig meer. Het bos heeft in het verleden een uitkapronde doorgemaakt. Het kan zich nu als beschermd bos wel herstellen, maar het kan enkele honderden jaren duren voordat het weer in oorspronkelijke staat is."

De onderzoekers van Alterra hebben de bosdienst van Sarawak al enkele adviezen gegeven over de inrichting en het beheer van Maludam National Park. Zo moedigen ze de ontwikkeling van ecotoerisme aan. "Men moet hierbij de lokale bevolking inschakelen. Geen grote hotels maar een soort bed and breakfast bij mensen thuis. Men moet wel voldoen aan allerlei eisen. Met name de hygiëne is belangrijk. Je bent daar ziek voor je het weet, denk aan infecties in het maagdarmkanaal. Tijdens onze trips kookten we het rivierwater alvorens te drinken. Gelukkig is het water van de Maludam-rivier niet vervuild door afvalwater van steden. Het veenwater heeft een bruine kleur maar is niet giftig."

Kritiek op het beheer en de exploitatie van het regenwoud ligt heel gevoelig in Sarawak, maar het advies van de Wageningers om de oorspronkelijke begrenzing van het park te veranderen, is positief ontvangen. "De Maleisische overheid heeft de grenzen niet gekozen op ecologische gronden. Het zijn grenzen van voormalige bosconcessies. Dit was het makkelijkst, met een pennestreek wees men bepaalde gebieden toe aan het natuurpark, zonder rekening te hoeven houden met claims van de lokale bevolking. Het probleem is echter dat de oorspronkelijke grens dwars door een veengebied loopt dat ecologisch een geheel vormt. Het is in feite een veenbult. Als je daar een grens doorheen trekt en in de ene helft gaat ontwateren en ontginnen, loopt de hele veenbult leeg. Om dat te voorkomen hebben we een nieuwe grens voorgesteld die eromheen loopt. De bosdienst neemt deze grens over."

Beintema denkt dat het Maludam National Park veel zal betekenen voor zowel de natuur als de lokale bevolking. En de avontuurlijke toerist kan er ook zijn hart ophalen. Zo zitten er mensenetende brakwaterkrokodillen in de slibrijke rivieren Lupar en Saribas. "Lokale vissers en vrouwen die de was doen in de rivieren, worden weliswaar regelmatig gepakt, maar de krokodillen trekken wel toeristen aan, wat weer inkomsten oplevert voor de lokale bevolking."