Banken in Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Singapore hebben hun klanten gisteren aangeraden zo snel mogelijk hun transacties in Maleisische ringgit te beëindigen en hun rekeningen op te heffen. De drastische maatregelen van de regering-Mahathir zullen er anders toe leiden dat buitenlandse investeerders op zijn minst een jaar lang niet aan hun geld kunnen komen.

Naar schatting hebben buitenlanders, voornamelijk Britten, Amerikanen en Singaporezen, in totaal voor achttien miljard gulden in Maleisische ringgit geïnvesteerd. Het meeste geld staat uit in valuta-opties, verhandelbare contracten die op een vastgesteld tijdstip tegen een vooraf overeengekomen prijs recht geven op valuta. Daarnaast hebben veel Britten bankrekeningen in de voormalige Britse kolonie.

Het is maar de vraag of de oproep van de banken effect kan sorteren, want vermoedelijk zijn de maatregelen al ingegaan. Gisteren bestond daarover verwarring. Singaporese banken gaan ervan uit dat de maatregelen pas woensdag 9 september ingaan. Maar in Londen zei een woordvoerder van de British Bankers Association gisteren dat er een grote kans is dat het geld 'vastzit'. "Het is hier of in Maleisië, maar je kunt er niets mee doen."

Premier Mahathir Mohamad maakte eerder deze week een reeks van maatregelen bekend die de nationale munt, de ringgit, moeten versterken en voor meer rust op de aandelenmarkt moeten zorgen. De koers van de ringgit is vanaf aanstaande woensdag gekoppeld aan die van de dollar. Een dollar is dan 3,80 ringgit. Daarmee wordt het voor de centrale bank van Maleisië makkelijker om aan de rentetarieven te sleutelen zonder dat dit direct negatieve gevolgen heeft voor de ringgit.

Daarnaast mag alleen nog in Maleisië gehandeld worden in Maleisische aandelen, zodat er geen ringgit meer de grens over gaat. Bovendien is de komende twaalf maanden toestemming van de overheid nodig om internationale transacties uit te voeren waar de ringgit bij betrokken is. Die toestemming zal alleen in zeer uitzonderlijke zaken worden verleend, zo is buitenlandse banken duidelijk gemaakt.

De maatregelen vormen het voorlopige sluitstuk van twee turbulente weken waarin eerst de top van de centrale bank opstapte en woensdag de minister van financiën, Anwar Ibrahim, werd ontslagen. Anwar, die ook vice-premier was en altijd werd gezien als opvolger van Mahathir, was voorstander van een bezuinigingsbeleid om de crisis te bedwingen. Mahathir geeft de buitenlandse speculanten de schuld van de crisis en denkt de oplossing eerder te vinden in die hoek. "Wij moeten de buitenlanders niet vertrouwen", zei hij onlangs nog. "Het is niet alleen dat zij ons niet willen helpen, zij verhinderen ook nog eens dat wij onze economie weer gezond maken."

Mahathir's economische aanpak is het tegenovergestelde van wat andere landen in de regio doen om aan de nu al veertien maanden durende crisis te ontkomen. Met name Zuid-Korea en Thailand hebben de deur voor buitenlandse investeerders wijd opengezet en verwachten daardoor volgend jaar al de eerste tekenen van herstel te kunnen zien. Maleisië's eigenzinnige koers wordt door de omringende landen dan ook met argusogen gevolgd. Singapore maakte gisteren na het sluiten van de beurs bekend dat er met onmiddellijke ingang niet meer in Maleisische aandelen gehandeld kan worden.

Maar de reacties van omringende landen waren gisteren diplomatiek-voorzichtig, want Mahathir, al zeventien jaar premier, is geen man die tegenspraak duldt. Critici als Anwar zijn de afgelopen maanden met zachte hand verwijderd uit het parlement en uit de leidende politieke partij van Mahathir, de United Malays National Organisation (Umno). Om Anwars vertrek te bespoedigen is ook nog een seksschandaal rondom hem op touw gezet, waarvoor hij elk moment gearresteerd kan worden. Donderdag zag de Umno al genoeg aanleiding om hem van de ledenlijst te schrappen. Daardoor heeft Mahathir de touwtjes nog strakker in handen. De 72-jarige premier is al de baas over de politie en het openbaar ministerie en benoemde zichzelf donderdag meteen ook tot minister van financiën.

Mahathir is daarmee nog niet van Anwar af; de populaire econoom is al door de fundamentalistische oppositiepartij Pas benaderd om toe te treden. Anwar (51) begon zijn politieke loopbaan 25 jaar geleden als leider van de toen nog omstreden Islamitische Jeugd en bracht om die reden twintig maanden in gevangenschap door, voordat hij toetrad tot de Umno.

Anwar zei gisteren dat hij van plan is door het land te reizen om zijn strijd voor politieke hervormingen voort te zetten. Die strijd vertoont overeenkomsten met die van de oppositie in Indonesië tegen Soeharto eerder dit jaar, die ook werd beschuldigd van corruptie en het bevoorrechten van familie en vrienden. Anwar gaf gisteren op die vergelijking een veelzeggend antwoord. "Maleisië is niet zo corrupt als Indonesië. Waarom wordt er hier dan zo overgevoelig gereageerd als ik het heb over vriendjespolitiek, corruptie en nepotisme?"

Dat Mahathir het landsbelang niet bovenaan zijn prioriteitenlijst heeft staan, kon de afgelopen dagen eenvoudig worden afgelezen aan de resultaten op de beurs in Kuala Lumpur. Aandelen van bedrijven die gerund worden door familieleden van Mahathir schoten de hoogte in. Het aandeel Konsortium, een scheepvaartbedrijf dat onder leiding staat van Mahathir's oudste zoon Mirzan, steeg donderdag 43 procent en gisteren 27 procent. Tongkah Holdings, dat in financiële dienstverlening doet en eigendom is van Mahathir's tweede zoon Mokhzani, steeg donderdag vijftig procent en gisteren 37 procent. Ter vergelijking: de groei bij andere grote Maleisische bedrijven bleef de afgelopen dagen beperkt tot een procent of tien.