"De Verenigde Staten zijn ziek. Een land dat zo rijk is, zo veel energie verbruikt en zo veel afval en nutteloze dingen produceert is, om het maar simpel te zeggen, een zieke maatschappij. Onlangs hoorde ik een Amerikaanse senator praten over de soevereiniteit van de consument. Ik zeg dan: bullshit."

Tan Sri Razali Ismail, de permanente vertegenwoordiger van Maleisië bij de Verenigde Naties en delegatieleider van de Maleisische afvaardiging bij de grote VN-conferentie over milieu en ontwikkeling, staat model voor de manier waarop zijn land zich in de aanloop tot de conferentie heeft opgesteld. In de discussies tussen arm en rijk zijn het meestal grote landen als India en Brazilie die het peloton van ontwikkelingslanden aanvoeren. Maar de afgelopen maanden is de voorhoede van de arme landen versterkt met een relatief klein Aziatisch land. Waarom komen de Maleisiërs plotseling zo opvallend bovendrijven?

Razali, elegante schoenen, snelle coupe, prachtig pak, heeft zichtbaar plezier in die vraag. Hij ziet in de vraag een erkenning. "Lang is de VN beheerst door de Oost-Westtegenstelling. Nu die is verdwenen, komen plotseling nieuwe onderwerpen boven. Zoals milieu en ontwikkeling. Daarover hebben wij wat te melden. We kunnen ook wat te melden hebben. Onze basis is solide. Dertig jaar geleden was Maleisië arm. Maar die tijd is voorbij. We zijn nu redelijk welvarend. In 2020 willen we een volwassen geindustrialiseerde natie zijn. Op sociaal-economisch gebied gaat het goed."

Op buitenlands terrein heeft Maleisië ook een goede ondergrond. "Onze relaties met de grote Aziatische landen, China en Japan, zijn stabiel. We zijn geen vriend, maar ook geen vijand van de Verenigde Staten. En wat het belangrijkste is: we zijn hun buren niet. Nu het Sowjetrijk is afgebladderd, is het tijd dat ontwikkelingslanden het vacuum dat in de internationale politiek is ontstaan, opvullen en zich verzetten tegen de dominantie van Amerika. De wereld is te groot voor een hogepriester."

Zinnen als deze maken begrijpelijk waarom de Maleisiërs zich populair hebben gemaakt bij veel ontwikkelingslanden. Maleisië zegt het recht voor zijn raap. Razali mag zich graag gekruid uitdrukken. Is iets bullshit, dan zegt hij bullshit. Het was een Maleisische minister die de discussie over de aanpak van internationale milieuproblemen kort samenvatte met de woorden: eindelijk hebben we jullie beet. Willen we niet allemaal te gronde gaan, dan moeten de rijke industrielanden betalen voor behoud van het milieu." Ook de Maleisische premier, Mahathir bin Mohammad, staat bekend om zijn stevige vocabulaire. Hij wordt genoemd als iemand die de ontwikkelingslanden uitstekend kan vertegenwoordigen.

Meer dan eens hebben Maleisische ministers laten weten dat zij eigenlijk weinig fiducie hebben in Unced. Mahathir bin Mohammad twijfelde, net als George Bush en EG-commissaris voor milieuzaken Ripa de Meana, openlijk of hij het vliegtuig naar Rio zou nemen. Maar hij komt. "Er zijn in de aanloop naar Unced toch een paar dingen gebeurd die onze komst rechtvaardigen" , legt Razali uit. "Er komt een verdrag over de overdracht van technologie, er wordt gespoken over de vervuiling van oceanen en de beschikbaarheid van betrouwbaar drinkwater. Op de agenda is veel ruimte om over ontwikkeling te praten. Bovendien wilden wij Brazilië niet laten vallen."

Ook hecht Maleisië, dat ondanks de aanvankelijk presidentiele twijfels met maar liefst 107 mensen is vertegenwoordigd, belang aan het uitdragen van zijn visie. Razali: "Nog altijd zijn de rijken dominant. Als wij met Brazilië een grote deal willen sluiten, zijn wij afhankelijk van het noorden. Want daar zitten de grote verzekeringsmaatschappijen. We hebben ook zeer veel last van handelsbarrieres die de rijke landen opwerpen."

Centraal in de Maleisische visie staat dat milieu en ontwikkeling alles met elkaar te maken hebben. "De visie van het westen op milieuproblemen is te beperkt. Wij hebben bij de GEF (het fonds voor mondiale milieuproblemen van de Wereldbank - red.) steun gevraagd voor de aanleg van rioleringen. Wij hebben dat geld niet gekregen, omdat de Wereldbank vindt dat dat geen mondiaal probleem is. Wij vinden juist dat het wel met internationale zaken heeft te maken."

Over de houding van de rijke landen in Rio is Razali weinig te spreken. Maleisië zal het Klimaatverdrag niet tekenen, omdat de tekst, op uitdrukkelijke wens van de Verenigde Staten, geen harde verplichtingen oplegt aan de rijke landen om de uitstoot van broeikasgassen te beperken. "Wij tekenen geen halfbakken verdragen." De houding van de EG vindt Razali slap. "You guys zijn veel te snel door de knieëen gegaan voor de Amerikanen."

Net als Amerika moet ook Europa zich eens bezinnen op zijn toekomst, vindt Razali. "Al die overconsumptie, al die verspilling, al die advertenties. Waarom het adverteren niet gewoon verbieden? Ik zou dat in Maleisië ook wel willen."

Maar hoe moet het dan verder? Als verspilling een van de kurken is waar de westerse economiëen op drijven, dan kan het weghalen van de kurk tot crisis leiden. Dat is ook niet erg bevorderlijk voor het milieubewustzijn, laat staan voor de wereldeconomie. "Een ingewikkeld probleem", beaamt Razali. "Een antwoord weet ik ook niet zo snel. Maar een maatschappij die drijft op verspilling, is ziek, da's zeker."

Maleisië, zegt Razali, bezint zich wel degelijk op zijn industriele toekomst. "De fouten die het Westen heeft gemaakt, maken wij niet. Nu al studeren we op de vraag hoe onze industrialisatie vorm moet krijgen. Discussies over milieu waarderen wij. Maar wij accepteren niet dat er een rem op onze ontwikkeling wordt gezet."

Over ontwikkeling gesproken: "De afgelopen decennia heeft Maleisië veel geld verdiend aan zijn bossen. De kettingzaag is er stevig in het woud gezet. Maleisië heeft zich altijd fel verzet tegen westerse bemoeienis met zijn wouden. Menigmaal is minister Alders gekapitteld door zijn Maleisische ambtgenoten, omdat Nederland overweegt om vanaf 1995 alleen nog tropisch hardhout te importeren uit landen die milieuvriendelijk met hun bossen omspringen. Heeft Razali Alders in Rio al de mantel uitgeveegd vanwege het Nederlandse standpunt?

Razali's antwoord is opmerkelijk. "Uitstekende lui die Nederlanders. Zij doen het hier goed. Zij luisteren naar ontwikkelingslanden en doen er wat voor. Zij durven zelfs tegen de Verenigde Staten in te gaan. Prima." En de bossen? Zonder aarzelen zegt Razali: "Laat ik er geen doekjes om winden. Met moderne methoden kan iedereen controleren hoeveel bos er wordt gekapt. Zoals wij in het verleden met onze bossen omsprongen, zo kan het niet meer. Maar de rijke landen moeten ons wel wat tijd geven om onze problemen op te lossen. Momenteel bestaat 56 procent van Maleisië uit bos. Wij hebben beloofd dat Maleisië voor de helft uit bos zal blijven bestaan. Dat moeten jullie dan ook geloven. Wij worden kriegel van landen die ons koeioneren, terwijl ze zelfs maar voor tien procent met bos zijn bedekt. Want tien procent, ha, wat is dat nou?"